2) Shqiteza

Shqiteza e bardhë e bardhë

lëure fërshëllimzën,

të shkrehet dejti

ka ana e desprit,

të nisen anizit.                              5

E par' e anivet

është ngarkuar pjono trima;

e dyt' e anivet

është ngarkuar pjono vasha;

e tret' e anivet                             10

vjen pjotë bukë e verë.

Ato nisen e më bien

ndë përroit Kalavrisë.

Fanmira mbi katund

sbardhulonjën vashazit               15

bilat e të huajvet

ndër rehjet e ruanjën.

E nje mall i fshehurith

i shprishet ndë zëmërt

e një lotë e bukurëz

                2) Il cigno  bianco

Alla canzon del candido

cigno s'acqueta il mare,

e le galere profughe

s'apprestano a salpare.

La prima colma di fanciulli, ed era

di giovanette piena la seconda,

ma la terza galera

carca di vettovaglie e seteria.

Staccasi dalla sponda

e innanzi va la compagnia dolente

verso i Calabri lidi in occidente.

Ma allor che le straniere

donne in sembiante lieto

accorreranno per vedere i profughi,

un affetto segreto

ai peregrini il core

gonfierà di dolore,

e di soavi stille

si veleran le tremule pupille.

       3) Të Fa'a Katundit

Gjith'e veshur ndër të zëza

duall një vashë ka hora,

vate marrë uratzën

uratën e dheut të tyre.

Përpoqi mënin e zi                       5

e këputi degë të fjetëm;

përpoqi mollën e këputi

dega me molla t'erma.

Mbjodh lule ndë prëhrit,

prana u vuri tue qarë                   10

prosopin'e dheut të tyre:

- “O të fala, dheu ynë,

të fala, së më te lë

e s'kam të të shoh u me !

Nëng kam dhe u ku të vete,        15

pa një horë ku të mënojë,

pa një shpi te ku te mbjidhëm.

Këto dega e këto lule

veshken si të të jenë larg,

fare mallin dhe më nxierrë.         20

      3) Addio al Villaggio

Avvolta tutta in luttuoso ammanto,

dalla cittade una fanciulla uscìo;

con le pupille bagnate di pianto

prese commiato dal suolo natìo.

A un gelso moro s'accostò per via

e ne divelse un ramoscel frondoso;

poi vide un melo e colse, come pria,

carco di pomi un bel ramo odoroso.

E molti fiori nel grembial raccolse:

i belli, i cari fior del patrio suolo;

indi al paterno loco si rivolse,

proruppe in pianto e diede corso al duolo:

- "Addio! per sempre addio! Terra natìa,

 terra dei padri miei che lieta amai,

salve, ch'io t'abbandono, o patria mia,

o patria mia, non ti vedrò più mai!  

Ed in balia del fato, alla malora,

raminga me ne andrò di villa in villa,

né fia città dove trovar dimora,

né tetto ove raccogliermi tranquilla.

Ma questi rami del mio suol natìo

e questi fior, come saran lontani,

pria d'appagare il tenero desìo

        4) Ngushti Moresë

Ish një Turk shumë i keq,

ish me një të lidhurith.

Mosnjerì e guxon' t'i fjit,

po një vash'e Arbëreshe

kuturisi e m'i foli:  

- “Zot, ndo je ti aq i keq,               5

do të vëmi një ngusht bashkë:

Cili nesh të dirë

më të pirë qelqe më vere?

Ti vë pra të lidhurìn   

e u vë shtran' e terjorìsur               10  

me gëlpenje të mundashtë”.  -  

Turku dish e qe kutjend,

vasha porsiti kriatet:

- “Kur t'i shtini verë Turkut,

pjot ju kupën më ja bëni;              15

kur më shtini verë mua,

pjot kupën mos m'e bëni,

pikën uj' edhe m'i shtini“ –

Pra ndë mest tryesës,

ajo e kuqe e tuke qeshur,             20

mbë të marrë qelqin me verë

i shtu mbrenda borë të bardhë.

Turku i marrë nga ajo harè,

tue pirë e mbjuar kupën,

dal ndë thronit u qikar,                 25

atjè i qëlloi gjumë.

Zonja vashe të lidhurìn

armatosi e u nis me të,

dreq zallit detit.

Hipi ani të rahur erës,                  30

përtej detin u prë.

Po si ra te zalli huaj,

ndënj' si e stisurëz

e përier detit:

Mori e bukura Moré,                  35

si të lé u më së të pé !

Atje kam u zotin tatë,

atje kam u zonjën mëmë,

atje kam edhe tim vëlla:

gjithë të mbuluar nën dhé !         40

Mori e bukura Moré,

si të lë u me së te pé !

     4) La scommessa della morea

Era un Turco assai fiero

e seco avea, legato, un prigioniero.

Nessun avea l'ardire

di favellar con lui; ma l'ebbe l'animo

una patrizia giovane

ed a quel fiero Turco prese a dire:

- Signor, benchè tu sia cotanto altero,

sempre che tu lo vuoi,

poniamo una scommessa fra di noi,

gareggiando al bicchiere,

il vin chi di noi due resista a bere.

Tu metterai in premio il prigioniero

ed io porrò il mio letto immacolato

di serici serpenti ricamato. -

Della scommessa il Turco fu assai lieto;

ma le sue ancelle ella ammonì in segreto:

- Allor che al Turco il vino mescerete

colma colma la tazza gli farete,

ma quando a me voi mescerete il vino,

sempre vuota lasciatela un tantino,

ed ogni volta che me lo versate

qualche goccetta d'acqua mescolate. –

Banchetta la donna accesa in viso,

tutta gioia e sorriso

e astuta, pria di bere,

mettea la neve dentro il suo bicchiere.

Rapito da quel gaudio il Turco altero,

bevea le tazze senza prender fiato,

ma il vin lo vinse e gli annebbiò la mente

e sulla sedia si piegò accasciato

e vi si addormentò profondamente.

Le armi ella diede allora al prigioniero,

s'avviarono entrambi verso il mare

e rifugiati sovra un bastimento,

presero il largo con prospero vento

e si fermaron nel lido straniero.

Discesi, al mare le pupille fisse,

stette impietrita la fanciulla e disse:

- O mia bella Morea, dal dì che ti perdea

io più non t'ho veduta!

La mamma ivi ho lasciata,

lasciato ho mio fratello; ivi la muta

spoglia del padre mio v'è sotterrata !

O mia bella Morea,

dal dì ch'io ti perdea

       5) Kostantini e Jurèndina

Ish një mëmë shumë e mirë,

kish nëndë bil hadhjarë

e të djetëtën një vashë,

çë ja thojën Jurëndinë (Harëndinë).

Sa t'e kishin mbë krushqi,                   5

vejn' e vinë ndë dhét të tyre

bil zotërash e bulerë,

njera ç'erth një trim i largë.

E jëma me të vëllezërit

nëng dojën se ish keq larg.                10

Vetëm doj e pramatisnej

i vëllau Kostandini:

- "bëne, mëmë, këtë krushqi"-

- "Kostandin, e biri' im,

ç'ë pramatia jote,                            15

aq larg ti të m'e shtyesh?

Se nd'e dafsha u për haré,

per haré prana ng'e kam;

e nd'e dafsha u për helm,

u për helm nëng e kam". -              20

- "Vete u, mëmë, e më t'e siell". -

E martuan Jurëndinën,

e qelli ndë Veneti.

* * *

Erth një vit keq i rëndë,                25

çë i kuarti asaj zonjë

nëndë bilt te një luhadhë

e një e djetëza bilë

ajo ish ndër Veneti.

Shpia më qindroi e zëzë,              30

pa njëri e vetme.

Mbajti lipin dhjetë vjet

për të dhjetët t'bilzit.

Kur shkuan dhjetë vjetët,

erth e Shtunia e përshpirtë,          35

ëma u nis e va te m'Qishë: 

tek e djathta një qiri,

me të jetrën për leshi,

i bardhë, i shpjeksurith.

Nga varr ish një qiri 

një qiri e një vajtim;

po te varri Kostandinit

dy qirini e dy vajtime: 

ulurith, përgjunjurith,

rihnej kryet tek ai varr,             45

e tri herë tue shërtuar,

me shërtim gjaku të dhëmbur,

aq sa Qisha u hundua,

m'i thërrit birit te saj:

- "Kostandin, o biri'im,            50

zgjohu, bir, se jam jat'ëmë!

Ku është besa çë më dhé ?

Te m'siellsh atë bilën time,

atë Jurëndinëzën ?

Besa jote nen dhé ....!" -         55

* * *

Si u ngris e u mbill Qisha,

pjassi varri n'katrish;

njo, te drita e qirinjvet,

u ngre varrit Kostandini.

Kryeja ç'aj kish te varri

me u bë një kalë i brimtë,

me të zëzë paravithe;

guri çë pushtronej varrin

më u bënë një fré ari.

Vukullat ç'ishin te varri         65 

më u bënë një fréari.

Ai u hip te kali

e si ajrith i zi,

eshtra mbi eshtra,

sipër krahëvet një fjuturak

me një shpatë të ngjeshurëz,  

iku dhja si duallith

e më vate Veneti.

Arru pas dijtur

te shpia e së motrës.                       75

Çoi ndë shesht, para pëllasit,

të bilt e së motrës,

çë bridhjën pas ndallandishet.

- "Ku vate zonja jot'ëmë?"  -

- "Është te vallja për ndë horë." -    80

Vate tek e para valle:

- "U gëzuash, e para valle!" . -

- "Mirë se vjen, bir bujari !

Cila të pëlqenurith ? " -

- "Gjithë të bukura ju jini,              85

gjithë të zonë më e kini,

po për mua hje se kini !

Mos m'e patë Jurëndinën,

Jurëndinën time motër ?" -

- "Për të parith, nëng e pamë,       90

për të gjegjurith m'e gjegjtim;

shi' tek e dyta valle!" -

Ardhur tek e dyta valle,

u qas e i pyejti:

- "U gëzuash, e bardha vashe!" -  95

- "Mirë se vjen, bir bujari" ! -

- "Është me ju Jurëndina,

Jurëndina ime motër ?" -

- "Ec përpara, se m'e gjën,

me xhipunin llambadhori              100

e me cohë të vëlushtë." -

Ardhur tek e trejta valle,

- "Kostandini, im vella ! !" -

- "Jurëndinë, lëshou, se vemi,

ke të vishë me mua ndë shpi !" -  105

- "Po thuam ti vëllau im,

se ndë kam t'vinjë ndër helme,

vete veshem ndër të zëza,

ndë na vemi mbë haré,

unë të marrë stolitë e mira."         110

- "Nisu, motër, si t'zu hera." -

E vu vithe kalit.

* * *

- Udhës çë ata më vejën,

fërshellejën zogjzit:                    115

"i gjalli me t'vdekurin ! "

U përgjeq Kostandini:

- "Ai zok është çot

e nëng di atë çë thot". - 

E motra i pruar fjalën:               120

- "Kostandin, vëllau im,

një shëng të keq u shoh:

kraht'e tu të gjerëzit

janë të muhulluariz ! -

- "Jurëndinë, motra ime,            125

kmnoi i dufeqevet 

krahtë më muhulloi". -

- "Kostandin, vellau im,

njetër shëng të keq u shoh:

lesht tënd të durrudhjarë

është. të pjuhurosurith". -

- "Jurendine, motra ime,

më të bënjën syzit,

të marrë ka pjuhuri kalit 

e ka drita e diellit." -                 135

Erth kundrela dheut saj:

- "Kostandin, vellau im,

pse drita e t'mi vëllezërve

edhe t'bilt e zotit lalë 

as duken na dalë përpara?" -     140 

- "Jurëndinë, motra ime,

janë përtej, thomse, ndë rrolet,  

se erdhëm sonde e nëng na prisjën." -

- "Po një shëng të lik u shoh:

dritoret e shpisë sanë

ato janë t'mbilltura,

po t'mbilltura e të nxijta"

- "Fryn vorea malevet." -

Erdh' e shkuan nga Qisha.

- "Lemë të hinjë ndë Qishe të truhem". - 150

Ajo vetëm, shkalëvet lart,

hipi dreq tek e jëma,

- "Hapëm derën, mëma ime!"-

- "Kush më je aty te dera?" -

- "Zonja mëma, jam Jurëndina!" -          155

- "Mba tutjè, bushtra vdeke,

çë më more nëndë bilte,

e me zën' e sime bilë,

erdhe ni të m'marrshë mu." -

- "O hapme ti, zonja mëmë:                  160

vetëm jam u Jurëndina!"-

- "Kush të suall po, bila ime? -

- "Mua më sualli Kostandini,  

Kostandini im vella". -

- "Kostandini? ... e ni ku ë" -               165

- "Hiri mb'Qishë e është e truhët" -

E jëma zgardhulloi derën:

- "Kostandini im vdiq ! ! ! "-

U mba e jëma tek e bila,

u mba e bila tek jëma,                       170

 5) Costantino e Garentina

C'era una madre molto buona:

nove nobili figli avea,

e, la decima, una donzella,

che si chiamava Jurentina (Garentina).

Per averla in matrimonio

andavano e venian dalla lor terra

figli di signori e cavalieri,

finchè un giovane da lungi giunse.

La madre ed i fratelli s'opponevano,

perchè da troppo lontan (paese) egli era:

acconsentiva solo e ne trattava

il fratello Costantino.

- Fa', o ,mamma, questi sponsali.

- Costantino, o figlio mio,

cos'è mai questa insistenza

di mandarla così lontano?

Ché se un un giorno io nella gioia la vorrò,

nella gioia non l'avrò;

né se un giorno nel dolore io la vorrò,

nel dolore non l'avrò.

- Andrò io, mamma, e te la condurrò.

Di Costantin sulla parola

maritossi Jurentina.

e se ne andò nella lontan Venezia.

* * *

Giunse un anno assai funesto

che mieté a quella signora

in una battaglia sola i nove figli,

e la decima, l'unica figlia,

in Venezia si trovava.

Oscura ne restò la casa,

solitaria e desolata.

Dieci anni il lutto vi regnò:

per i dieci figli suoi. 

Poi, trascorsi i dieci anni,

venne il Sabato dei Morti.

Usci allor la madre e si recò in chiesa:

nella destra un cero aveva,

con l'altra man strappavasi i capelli

bianchi, disciolti.

Sopra ciascuna tomba un cero,

un cero ed un lamento;

ma sulla tomba di Costantino,

due ceri e due lamenti (pianti):

dimessa, in ginocchio

il capo ella battea su quella tomba;

tre volte levossi un alto gemito,

un gemito di sangue,

e ne tremò la chiesa

mentt'ella il figlio suo chiamava:

- Costantin, figliolo mio,

ti sveglia, o figlio, tua madre io sono !

La parola che mi hai data, dov'é mai ?

di- condurmi tu mia figlia,

la mia figlia Jurentina ?

La tua parola è sotto terra! . . .

* * *

Quando si fece sera e chiusa fu la chiesa

ecco, ai quattro lati si fendé la tomba,

ed ecco, al chiaror delle candele,

sorger dalla tomba Costantino,

La Croce che proteggea la tomba

ne divenne un cavallo brioso

di nera gualdrappa adornato;

la pietra che copria l'avello

si cambiò in argentea sella;

e in aureo freno si trasformarono

gli anelli della tomba.

Ei montò a cavallo,

e nelle tenebre, qual vento,

il mantello sulle spalle svolazzante,

la spada al cinto,

volò via dall'avello

ed a Venezia giunse.

Era già giorno

quand'ei a casa giunse della sorella.

Nella piazza trovò, dinanzi al palazzo,

i figli della sorella,

che inseguivan le rondini.

- Dov'é mai la tua signora madre? -

Nella ridda, per la città.

Ed ei raggiunse la prima ridda:

- Salve a voi, o della prima ridda!

- Benvenuto ne sia, figlio di nobil casta!

Qual tra noi più t'affascina?

- Belle voi tutte siete

e di nobil signore voi tutte degne,

ma per me fascino più non avete!

Vista voi forse avete Jurentina,

Jurentina mia sorella?

- Vista noi non l'abbiamo,

ma sì l'abbiamo udita;

vedi più in là nella seconda ridda.

Alla seconda ridda giunto,

avvicinossi e chiese:

- Salve a te, bianca fanciulla!

- Benvenuto ne sia, figlio di nobil casta!  

- Forse tra voi è Jurentina,

Jurentina mia sorella?

- Va' innanzi ancora e ve la troverai

col giubetto indorato

e la "zoga" di velluto.

Alla terza ridda giunse:

- Costantin, fratello mio! 

- Jurentina, ti sciogli e andiamo

chè meco a casa devi tornar.

- Ma tu dimmi, fratel mio,

chè se a un lutto mi conduci,

le gramaglie io vestirò;

e se invece al gaudio andiamo,

più belle vesti m'adornerò.

- Come t'ha colta l'ora t'incammina.

E sulla groppa posela del suo destriero.

* * *

Lungo strada ond'essi andavano

cinguettavan gli uccellini:

"il vivo con il morto!"

 - Ma tu senti, fratel mio,

cosa canta n gli uccellini?

Le rispose Costantino:

- L'uccellino è stolido

e non sa quel ch'ei si dica.

Ma riprese la sorella:

- Costantin, fratello mio,

funesto indizio io vedo:

le tue ben larghe spalle

ahimè! sono ammuffite!

- Jurentina, mia sorella,

dei fucili il denso fumo

ammuffite ha le mie spalle.

- Costantin, fratello mio,

un altro funesto indizio io vedo:

la ricciuta chioma tua

tutta in polvere ridotta.

- Jurentina, mia sorella,

ti si adombrano gli occhi

chè il destrier solleva polvere

ed il sole te li abbaglia. -

Giunti poi al natìo loco:

- Costantin, fratello mio,

perchè mai i miei fratelli

ed i figli del signor zio

non li vedo incontro a noi?

- Jurentina, mia sorella,

forse al disco or essi giocano,

né attendeanci questa sera.

- Ma un altro funesto segno io vedo:

le finestre di casa nostra

serrate sono,

serrate ed annerite!

- La tramontana qui dai monti infuria. -

Passaron poi presso la chiesa:

- Lasciami entrare a pregare un poco. -

Ella soletta, sù per le scale,

giunse diffilato. dalla mamma.

- Aprimi la porta, o madre mia!

- Chi è costì presso la porta?

- Jurentina io son .. signora mamma!

- Lungi va', crudele Morte,

chè nove figli m'hai rapito

e di mia figlia la voce or simulando

vieni a rapir me pure.

. - Apri, oh apri, mamma mia:

sola son io, son Jurentina!

- Chi t'ha condotta qui, figliola mia?

- Costantin mi ha qui condotta,

Costantino il fratel mio.

- Costantino?..  e dov'è ora?

- In chiesa entrato ei prega. -

La porta spalancò;

- Morto è il mio Costantino !!!!

Abbracciossi la mamma alla figlia,

abbracciossi la figlia alla mamma,